Q. HORATI FLACCI CARMINVM LIBER SECVNDVS

I

Motum ex Metello consule civicum
bellique causas et vitia et modos
     ludumque Fortunae gravisque
     principum amicitias et arma

nondum expiatis uncta cruoribus,               5
periculosae plenum opus aleae,
     tractas et incedis per ignis
     suppositos cineri doloso.

Paulum severae Musa tragoediae
desit theatris; mox, ubi publicas               10
     res ordinaris, grande munus
     Cecropio repetes coturno,

insigne maestis praesidium reis
et consulenti, Pollio, curiae,
     cui laurus aeternos honores
     Delmatico peperit triumpho.               15

Iam nunc minaci murmure cornuum
perstringis auris, iam litui strepunt,
     iam fulgor armorum fugacis
     terret equos equitumque voltus.               20

Audire magnos iam videor duces
non indecoro pulvere sordidos
     et cuncta terrarum subacta
     praeter atrocem animum Catonis.

Iuno et deorum quisquis amicior               25
Afris inulta cesserat impotens
     tellure, victorum nepotes
     rettulit inferias Iugurthae.

Quis non Latino sanguine pinguior
campus sepulcris impia proelia               30
     testatur auditumque Medis
     Hesperiae sonitum ruinae?

Qui gurges aut quae flumina lugubris
ignara belli? Quod mare Dauniae
     non decoloravere caedes?
     Quae caret ora cruore nostro?               35

Sed ne relictis, Musa procax, iocis
Ceae retractes munera Neniae,
     mecum Dionaeo sub antro
     quaere modos leviore plectro.               40

II

Nullus argento color est avaris
abdito terris, inimice lamnae
Crispe Sallusti, nisi temperato
     splendeat usu.

Vivet extento Proculeius aevo,               5
notus in fratres animi paterni;
illum aget pinna metuente solui
     Fama superstes.

Latius regnes avidum domando
spiritum quam si Libyam remotis               10
Gadibus iungas et uterque Poenus
     serviat uni.

Crescit indulgens sibi dirus hydrops
nec sitim pellit, nisi causa morbi
fugerit venis et aquosus albo               15
     corpore languor.

Redditum Cyri solio Prahaten
dissidens plebi numero beatorum
eximit Virtus populumque falsis
     dedocet uti               20

vocibus, regnum et diadema tutum
deferens uni propriamque laurum
quisquis ingentis oculo inretorto
     spectat acervos.

III

Aequam memento rebus in arduis
servare mentem, non secus in bonis
     ab insolenti temperatam
     laetitia, moriture Delli,

seu maestus omni tempore vixeris               5
seu te in remoto gramine per dies
     festos reclinatum bearis
     interiore nota Falerni.

Quo pinus ingens albaque populus
umbram hospitalem consociare amant               10
     ramis? Quid obliquo laborat
     lympha fugax trepidare rivo?

Huc vina et unguenta et nimium brevis
flores amoenae ferre iube rosae,
     dum res et aetas et Sororum
     fila trium patiuntur atra.               15

Cedes coemptis saltibus et domo
villaque, flauvs quam Tiberis lavit,
     cedes, et exstructis in altum
     divitiis potietur heres.               20

Divesne prisco natus ab Inacho
nil interest an pauper et infima
     de gente sub divo moreris,
     victima nil miserantis Orci;

omnes eodem cogimur, omnium               25
versatur urna serius ocius
     sors exitura et nos in aeternum
     exilium impositura cumbae.

IV

Ne sit ancillae tibi amor pudori,
Xanthia Phoceu: prius insolentem
serva Briseis niveo colore
     movit Anchillem;

movit Aiacem Telamone natum               5
forma captivae dominum Tecmessae;
arsit Atrides medio in triumpho
     virgine rapta,

barbarae postquam cecidere turmae
Thessalo victore et ademptus Hector               10
tradidit fessis leviora tolli
     Pergama Grais.

Nescias an te generum beati
Phyllidis flavae decorent parentes;
regium certe genus et penatis               15
     maeret iniquos.

Crede non illam tibi de scelesta
plebe delectam, neque sic fidelem,
sic lucro aversam potuisse nasci
     matre pudenda.               20

Bracchia et voltum teretisque suras
integer laudo: fuge suspicari
cuius octauvm trepidavit aetas
     claudere lustrum.

V

Nondum subacta ferre iugum valet
cervice, nondum munia comparis
     aequare nec tauri ruentis
     in venerem tolerare pondus.

Circa virentis est animus tuae               5
campos iuvencae, nunc fluviis gravem
     solantis aestum, nunc in udo
     ludere cum vitulis salicto

praegestientis. Tolle cupidinem
immitis uvae: iam tibi lividos               10
     distinguet autumnus racemos
     purpureo varius colore;

iam te sequetur; currit enim ferox
aetas et illi quos tibi dempserit
     adponet annos; iam proterva
     fronte petet Lalage maritum,               15

dilecta, quantum non Pholoe fugax,
non Chloris albo sic umero nitens
     ut pura nocturno renidet
     luna mari Cnidiusve Gyges,               20

quem si puellarum insereres choro,
mire sagacis falleret hospites
     discrimen obscurum solutis
     crinibus ambiguoque voltu.

VI

Septimi, Gadis aditure mecum et
Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et
barbaras Syrtis, ubi Maura semper
     aestuat unda,

Tibur Argeo positum colono               5
sit meae sedes utinam senectae,
sit modus lasso maris et viarum
     militiaeque.

Unde si Parcae prohibent iniquae,
dulce pellitis ovibus Galaesi               10
flumen et regnata petam Laconi
     rura Phalantho.

Ille terrarum mihi praeter omnis
angulus ridet, ubi non Hymetto
mella decedunt viridique certat               15
     baca Venafro,

ver ubi longum tepidasque praebet
Iuppiter brumas et amicus Aulon
fertili Baccho minimum Falernis
     invidet uvis.               20

Ille te mecum locus et beatae
postulant arces; ibi tu calentem
debita sparges lacrima favillam
     vatis amici.

VII

O saepe mecum tempus in ultimum
deducte Bruto militiae duce,
     quis te redonavit Quiritem
     dis patriis Italoque caelo,

Pompei, meorum prime sodalium,               5
cum quo morantem saepe diem mero
     fregi, coronatus nitentis
     malobathro Syrio capillos?

Tecum Philippos et celerem fugam
sensi relicta non bene parmula,               10
     cum fracta virtus et minaces
     turpe solum tetigere mento;

sed me per hostis Mercurius celer
denso paventem sustulit aere,
     te rursus in bellum resorbens               15
     unda fretis tulit aestuosis.

Ergo obligatam redde Iovi dapem
longaque fessum militia latus
     depone sub lauru mea, nec
     parce cadis tibi destinatis.               20

Oblivioso levia Massico
ciboria exple, funde capacibus
     unguenta de conchis. Quis udo
     deproperare apio coronas

curatve myrto? Quem Venus arbitrum               25
dicet bibendi? Non ego sanius
     bacchabor Edonis: recepto
     dulce mihi furere est amico.

VIII

Ulla si iuris tibi peierati
poena, Barine, nocuisset umquam,
dente si nigro fieres vel uno
     turpior ungui,

crederem; sed tu simul obligasti               5
perfidum votis caput, enitescis
pulchrior multo iuvenumque prodis
     publica cura.

Expedit matris cineres opertos
fallere et toto taciturna noctis               10
signa cum caelo gelidaque divos
     morte carentis.

Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident
simplices Nymphae, ferus et Cupido
semper ardentis acuens sagittas               15
     cote cruenta.

Adde quod pubes tibi crescit omnis,
servitus crescit nova nec priores
impiae tectum dominae relinquunt
     saepe minati.               20

Te suis matres metuunt iuvencis,
te senes parci miseraeque nuper
virgines nuptae, tua ne retardet
     aura maritos.

IX

Non semper imbres nubibus hispidos
manant in agros aut mare Caspium
     vexant inaequales procellae
     usque, nec Armeniis in oris,

amice Valgi, stat glacies iners                5
mensis per omnis aut Aquilonibus
     querqueta Gargani laborant
     et foliis viduantur orni:

tu semper urges flebilibus modis
Mysten ademptum, nec tibi Vespero               10
     surgente decedunt amores
     nec rapidum fugiente solem.

At non ter aevo functus amabilem
ploravit omnis Antilochum senex
     annos nec inpubem parentes               15
     Troilon aut Phrygiae sorores

flevere semper. Desine mollium
tandem querellarum et potius nova
     cantemus Augusti tropaea
     Caesaris et rigidum Niphaten               20

Medumque flumen gentibus additum
victis minores volvere vertices
     intraque praescriptum Gelonos
     exiguis equitare campis.

X

Rectius vives, Licini, neque altum
semper urgendo neque, dum procellas
cautus horrescis, nimium premendo
     litus iniquum.

Auream quisquis mediocritatem               5
diligit, tutus caret obsoleti
sordibus tecti, caret invidenda
     sobrius aula.

Saepius ventis agitatur ingens
pinus et celsae graviore casu               10
decidunt turres feriuntque summos
     fulgura montis.

Sperat infestis, metuit secundis
alteram sortem bene praeparatum
pectus. Informis hiemes reducit               15
     Iuppiter, idem

summovet. Non, si male nunc, et olim
sic erit: quondam cithara tacentem
suscitat Musam neque semper arcum
     tendit Apollo.               20

Rebus angustis animosus atque
fortis appare; sapienter idem
contrahes vento nimium secundo
     turgida vela.

XI

Quid bellicosus Cantaber et Scythes,
Hirpine Quincti, cogitet Hadria
     divisus obiecto, remittas
     quaerere nec trepides in usum

poscentis aevi pauca: fugit retro               5
levis iuventas et decor, arida
     pellente lascivos amores
     canitie facilemque somnum.

Non semper idem floribus est honor
vernis neque uno luna rubens nitet               10
     voltu: quid aeternis minorem
     consiliis animum fatigas?

Cur non sub alta vel platano vel hac
pinu iacentes sic temere et rosa
     canos odorati capillos,               15
     dum licet, Assyriaque nardo

potamus uncti? dissipat Euhius
curas edacis. Quis puer ocius
     restinguet ardentis Falerni
     pocula praetereunte lympha?               20

Quis devium scortum eliciet domo
Lyden? Eburna dic, age, cum lyra
     maturet, in comptum Lacaenae
     more comas religata nodum.

XII

Nolis longa ferae bella Numantiae,
nec durum Hannibalem nec Siculum mare
Poeno purpureum sanguine mollibus
     aptari citharae modis,

nec saevos Lapithas et nimium mero               5
Hylaeum domitosque Herculea manu
Telluris iuvenes, unde periculum
     fulgens contremuit domus

Saturni veteris; tuque pedestribus
dices historiis proelia Caesaris,               10
Maecenas, melius ductaque per vias
     regum colla minacium.

Me dulcis dominae Musa Licymniae
cantus, me voluit dicere lucidum
fulgentis oculos et bene mutuis               15
     fidum pectus amoribus;

quam nec ferre pedem dedecuit choris
nec certare ioco nec dare bracchia
ludentem nitidis virginibus sacro
     Dianae celebris die.               20

Num tu quae tenuit dives Achaemenes
aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes
permutare velis crine Licymniae,
     plenas aut Arabum domos

cum flagrantia detorquet ad oscula               25
cervicem aut facili saevitia negat
quae poscente magis gaudeat eripi,
     interdum rapere occupet?

XIII

Ille et nefasto te posuit die,
quicumque primum, et sacrilega manu
     produxit, arbos, in nepotum
     perniciem obprobriumque pagi;

illum et parentis crediderim sui               5
fregisse cervicem et penetralia
     sparsisse nocturno cruore
     hospitis, ille venena Colcha

et quidquid usquam concipitur nefas
tractavit, agro qui statuit meo               10
     te, triste lignum, te, caducum
     in domini caput inmerentis.

Quid quisque vitet, nunquam homini satis
cautum est in horas: navita Bosphorum
     Poenus perhorrescit neque ultra               15
     caeca timet aliunde fata,

miles sagittas et celerem fugam
Parthi, catenas Parthus et Italum
     robur; sed inprovisa leti
     uis rapuit rapietque gentis.               20

Quam paene furvae regna Proserpinae
et iudicantem vidimus Aeacum
     sedesque discriptas piorum et
     Aeoliis fidibus querentem

Sappho puellis de popularibus               25
et te sonantem plenius aureo,
     Alcaee, plectro dura navis,
     dura fugae mala, dura belli.

Utrumque sacro digna silentio
mirantur umbrae dicere, sed magis               30
     pugnas et exactos tyrannos
     densum umeris bibit aure volgus.

Quid mirum, ubi illis carminibus stupens
demittit atras belua centiceps
     auris et intorti capillis               35
     Eumenidum recreantur angues?

Quin et Prometheus et Pelopis parens
dulci laborum decipitur sono
     nec curat Orion leones
     aut timidos agitare lyncas.               40

XIV

Eheu fugaces, Postume, Postume,
labuntur anni nec pietas moram
     rugis et instanti senectae
     adferet indomitaeque morti,

non, si trecenis quotquot eunt dies,               5
amice, places inlacrimabilem
     Plutona tauris, qui ter amplum
     Geryonen Tityonque tristi

compescit unda, scilicet omnibus
quicumque terrae munere vescimur               10
     enaviganda, sive reges
     sive inopes erimus coloni.

Frustra cruento Marte carebimus
fractisque rauci fluctibus Hadriae,
     frustra per autumnos nocentem               15
     corporibus metuemus Austrum:

visendus ater flumine languido
Cocytos errans et Danai genus
     infame damnatusque longi
     Sisyphus Aeolides laboris.               20

Linquenda tellus et domus et placens
uxor, neque harum quas colis arborum
     te praeter invisas cupressos
     ulla brevem dominum sequetur;

absumet heres Caecuba dignior               25
servata centum clavibus et mero
     tinguet pavimentum superbo,
     pontificum potiore cenis.

XV

Iam pauca aratro iugera regiae
moles relinquent, undique latius
     extenta visentur Lucrino
     stagna lacu platanusque caelebs

evincet ulmos; tum violaria et               5
myrtus et omnis copia narium
     spargent olivetis odorem
     fertilibus domino priori;

tum spissa ramis laurea fervidos
excludet ictus. Non ita Romuli               10
     praescriptum et intonsi Catonis
     auspiciis veterumque norma.

Privatus illis census erat brevis,
commune magnum; nulla decempedis
     metata privatis opacam               15
     porticus excipiebat Arcton,

nec fortuitum spernere caespitem
leges sinebant, oppida publico
     sumptu iubentes et deorum
     templa novo decorare saxo.               20

XVI

Otium divos rogat in patenti
prensus Aegaeo, simul atra nubes
condidit lunam neque certa fulgent
     sidera nautis;

otium bello furiosa Thrace,               5
otium Medi pharetra decori,
Grosphe, non gemmis neque purpura
     venale neque auro.

Non enim gazae neque consularis
summovet lictor miseros tumultus               10
mentis et curas laqueata circum
     tecta volantis.

Vivitur parvo bene, cui paternum
splendet in mensa tenui salinum
nec levis somnos timor aut cupido               15
     sordidus aufert.

Quid brevi fortes iaculamur aevo
multa? Quid terras alio calentis
sole mutamus? Patriae quis exul
     se quoque fugit?               20

Scandit aeratas vitiosa navis
cura nec turmas equitum relinquit,
ocior cervis et agente nimbos
     ocior Euro.

Laetus in praesens animus quod ultra est               25
oderit curare et amara lento
temperet risu: nihil est ab omni
     parte beatum.

Abstulit clarum cita mors Achillem,
longa Tithonum minuit senectus,               30
et mihi forsan, tibi quod negarit,
     porriget hora.

Te greges centum Siculaeque circum
mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitum
apta quadrigis equa, te bis Afro               35
     murice tinctae

vestiunt lanae; mihi parva rura et
spiritum Graiae tenuem Camenae
Parca non mendax dedit et malignum
     spernere volgus.               40

XVII

Cur me querellis exanimas tuis?
Nec dis amicum est nec mihi te prius
     obire, Maecenas, mearum
     grande decus columenque rerum.

A! te meae si partem animae rapit               5
maturior vis, quid moror altera,
     nec carus aeque nec superstes
     integer? Ille dies utramque

ducet ruinam. Non ego perfidum
dixi sacramentum: ibimus, ibimus,               10
     utcumque praecedes, supremum
     carpere iter comites parati.

Me nec Chimaerae spiritus igneae
nec, si resurgat centimanus gigas,
     divellet umquam: sic potenti               15
     Iustitiae placitumque Parcis.

Seu Libra seu me Scorpios aspicit
formidolosus, pars violentior
     natalis horae, seu tyrannus
     Hesperiae Capricornus undae,               20

utrumque nostrum incredibili modo
consentit astrum; te Iovis impio
     tutela Saturno refulgens
     eripuit volucrisque Fati

tardavit alas, cum populus frequens               25
laetum theatris ter crepuit sonum;
     me truncus inlapsus cerebro
     sustulerat, nisi Faunus ictum

dextra levasset, Mercurialium
custos virorum. Reddere victimas               30
     aedemque votivam memento;
     nos humilem feriemus agnam.

XVIII

     Non ebur neque aureum
mea renidet in domo lacunar;
     non trabes Hymettiae
premunt columnas ultima recisas
     Africa, neque Attali               5
ignotus heres regiam occupavi,
     nec Laconicas mihi
trahunt honestae purpuras clientae.
     At fides et ingeni
benigna vena est pauperemque dives               10
     me petit; nihil supra
deos lacesso nec potentem amicum
     largiora flagito,
satis beatus unicis Sabinis.
     Truditur dies die               15
novaeque pergunt interire lunae;
     tu secanda marmora
locas sub ipsum funus et sepulcri
     inmemor struis domos
marisque Bais obstrepentis urges               20
     summovere litora,
parum locuples continente ripa.
     Quid quod usque proximos
revellis agri terminos et ultra
     limites clientium               25
salis avarus? Pellitur paternos
     in sinu ferens deos
et uxor et vir sordidosque natos.
     Nulla certior tamen
rapacis Orci fine destinata               30
     aula divitem manet
erum. Quid ultra tendis? Aequa tellus
     pauperi recluditur
regumque pueris, nec satelles Orci
     callidum Promethea               35
revexit auro captus. Hic superbum
     Tantalum atque Tantali
genus coercet, hic levare functum
     pauperem laboribus
vocatus atque non vocatus audit.               40

XIX

Bacchum in remotis carmina rupibus
vidi docentem, credite posteri,
     Nymphasque discentis et auris
     capripedum Satyrorum acutas.

Euhoe, recenti mens trepidat metu               5
plenoque Bacchi pectore turbidum
     laetatur. Euhoe, parce Liber,
     parce, gravi metuende thyrso.

Fas pervicacis est mihi Thyiadas
uinique fontem lactis et uberes               10
     cantare rivos atque truncis
     lapsa cavis iterare mella;

fas et beatae coniugis additum
stellis honorem tectaque Penthei
     disiecta non leni ruina,               15
     Thracis et exitium Lycurgi.

Tu flectis amnes, tu mare barbarum,
tu separatis uvidus in iugis
     nodo coerces viperino
     Bistonidum sine fraude crinis.               20

Tu, cum parentis regna per arduum
cohors Gigantum scanderet inpia,
     Rhoetum retorsisti leonis
     unguibus horribilique mala;

quamquam, choreis aptior et iocis               25
ludoque dictus, non sat idoneus
     pugnae ferebaris; sed idem
     pacis eras mediusque belli.

Te vidit insons Cerberus aureo
cornu decorum leniter atterens               30
     caudam et recedentis trilingui
     ore pedes tetigitque crura.

XX

Non usitata nec tenui ferar
penna biformis per liquidum aethera
     vates neque in terris morabor
     longius invidiaque maior

urbis relinquam. Non ego pauperum               5
sanguis parentum, non ego quem vocas,
     dilecte Maecenas, obibo
     nec Stygia cohibebor unda.

Iam iam residunt cruribus asperae
pelles et album mutor in alitem               10
     superne nascunturque leves
     per digitos umerosque plumae.

Iam Daedaleo ocior Icaro
uisam gementis litora Bosphori
     Syrtisque Gaetulas canorus               15
     ales Hyperboreosque campos.

Me Colchus et qui dissimulat metum
Marsae cohortis Dacus et ultimi
     noscent Geloni, me peritus
     discet Hiber Rhodanique potor.               20

Absint inani funere neniae
luctusque turpes et querimoniae;
     conpesce clamorem ac sepulcri
     mitte supervacuos honores.