AUGUSTINI SERMO II

DE ABRAAM VBI TEMPTATVR A DEO notissima pietas patris nostri Abrahae reddita nobis est in memoriam per recentem lectionem. et est quiddam ita mirabile, ut nullum cor arbitrandum sit tam obliuiosum, ut inde aliquando elabi possit. uerumtamen nescio quomodo, quotiescumque legitur, quasi tunc fiat, ita afficit mentes audientium. magna fides, magna pietas, non solum in deum, sed etiam in ipsum unicum filium, cui nihil mali esse credidit pater, quidquid de illo iusserat qui creauit. pater enim filii sui esse poterat Abraham secundum operationem carnis, non autem creator et conditor secundum operationem maiestatis. equidem, sicut dicit apostolus, non [secundum carnem] natus est Isaac Abrahae, sed [ex promissione]. non quia cum carne non erat operatus, sed quia de summa desperatione susceperat. et nisi adesset promittens deus, nihil iam senex de uisceribus aniculae coniugis sperare audebat posteritatis. sed credidit nasciturum, et non plangit moriturum. eius dextera eligitur ad sacrificium ut moreretur; cuius cor electum est ad fidem, ut nasceretur. non trepidauit Abraham credere, quando promittebatur. non trepidauit offerre, quando exigebatur. nec fuit religio credentis contraria deuotioni obtemperantis. hoc dico. non sibi dixit Abraham: deus mihi locutus est. quando promisit filium, credidi quod mihi daturus esset deus posteritatem. et qualem posteritatem? ut diceret mihi, [in Isaac uocabitur tibi semen]. et ne forte sic uocaretur mihi semen in Isaac, ut ante me meus filius moreretur: [in semine tuo], inquit, [benedicentur omnes gentes]. ipse mihi ergo loquens promisit filium, et ipse exigit ut occidam! non sibi fecit quaestionem quasi de contrariis et sibi aduersantibus uerbis dei promittentis filium nasciturum, et postea dicentis: occide mihi filium tuum. sed erat in corde eius semper fides inconcussa et nullo modo deficiens. cogitauit enim Abraham, deum qui dedit ut ille de senibus nasceretur qui non erat, posse etiam de morte reparare. amplius enim est quod iam fecerat deus, cum qui non erat post tantam desperationem uidebat sibi datum filium, et si humanam infirmitatem consulas, impossibile. adiecit itaque animum ad fidem. non credidit aliquid impossibile esse creatori. qui, quemadmodum crediderat suscepit filium, credidit postea iubenti deo. iam in suscepto filio probauerat deum. credidit filium suscepturus, credidit occisurus. ubique fidelis, nusquam crudelis. omnino perduxit filium ad locum uictimae. armauit etiam dexteram cultro. attendis quis feriat, et quem feriat. attende quis iubeat. pius ergo Abraham obtemperando. quid deus iubendo? ne forte infirmis, non dicam sacrilegis animis, ipse displiceat qui iubebat. sed si placet qui obtemperabat, quomodo displicet qui iubebat? quia si Abraham bene fecit obtemperando, multo melius, et longe melius incomparabili modo deus iubendo. fortasse sacramentum quaeratur. non enim frustra hoc deus iuberet, aut carnaliter accipiendum est, quod lectum fortasse nonnullorum minus intellegentium corda commouit. [temptauit], inquit, [deus Abraham]. sic ergo ignarus est deus rerum, sic nescius cordis humani, ut temptando hominem inueniat? absit. sed ut ipse homo se inueniat. primo itaque, fratres, propter illos qui aduersantur legi ueteri, scripturae sanctae; quia nonnulli non intellegentes citius uolunt exagitare quod non intellegunt, quam quaerere ut intellegant; et non sunt humiles inquisitores, sed superbi calumniatores; propter hos ergo qui euangelium uolunt accipere et legem ueterem respuere, putantes in uia dei posse se esse, et recte uno pede ambulare, quoniam non sunt scribae eruditi in regno dei, qui proferunt de thesauro suo noua et uetera, propter hos ergo tales, ne qui forte hic lateant, aut et si hic non sunt, habeant qui adsunt quid talibus respondeant, breuiter soluenda est ista quaestio. dicimus talibus, euangelium accipitis, legem non accipitis; nos autem dicimus, eumdem esse euangelii misericordissimum largitorem, qui extitit etiam legis terribilis lator. lege enim terruit, euangelio conuersos sanauit, quos ut conuerterentur lege terruerat. imperator dedit legem, et multa commissa sunt contra legem. lex quam dedit imperator non nouerat nisi punire peccantes. restabat ergo, ut ad soluenda delicta eorum ipse cum indulgentia ueniret, qui legem praemiserat. sed quid dicit peruersum cor, qua dicit accipere se euangelium, legem uero respuere? quare respuit? quia scriptum est, inquit, [temptauit deus Abraham]. ego deum colam qui temptat? Christum cole, quem habes in euangelio. ipse te reuocat ad intellegendam legem. sed quia non transierunt ad Christum, in suo fantasmate remanserunt. non enim colunt Christum, qualis praedicatur ex euangelio, sed qualem sibi ipsi finxerunt. propterea super uelamen stultitiae suae naturalis, addunt alterum uelamen peruersae opinionis. et quando per duplex uelamen poterit uideri quod lucet in euangelio? displicet tibi temptans deus, displiceat tibi temptans Christus. sed cum placuerit tibi temptans Christus, placeat tibi temptans deus. et Christus enim filius dei deus, et cum patre Christus unus deus. ubi igitur legimus temptantem Christum? euangelium loquitur. ait: inquit Philippo, habetis panes. date illis manducare. et sequitur euangelista: [hoc autem dicebat, temptans eum; ipse enim sciebat quid esset facturus]. refer nunc animum ad deum temptantem Abraham. hoc enim dicebat et deus, temptans Abraham; ipse enim sciebat quid esset facturus. agnoscitur temptator Christus, agnoscitur temptator deus, corrigatur temptator haereticus. non enim sic temptat haereticus, quomodo temptat deus. deus enim temptat ut aperiat homini, haereticus temptat ut deum sibi claudat. ergo nouerit caritas uestra, temptationem dei non id agere, ut ipse aliquid cognoscat quod ante nesciebat, sed ut illo temptante, id est, interrogante, quod est in homine occultum prodatur. non enim sibi homo ita notus est ut creatori, nec sic aeger sibi notus est ut medico. aegrotat homo. ipse patitur, medicus non patitur, et ab illo qui non patitur expectat audire quod patitur. ideo in psalmo clamat homo, [ab occultis meis munda me domine]. quia sunt in homine occulta ipsi homini in quo sunt. et non procedunt, neque aperiuntur, neque inueniuntur, nisi temptationibus. si deus cessat temptare, magister cessat docere. sed deus temptat ut doceat, diabolus temptat ut decipiat. cui tamen nisi ille qui temptatur dederit locum, inanis et inridenda repellitur. ideo apostolus, [neque detis], ait, [locum diabolo]. dant autem locum homines diabolo ex concupiscentiis suis. non enim uident diabolum homines cum quo pugnant, sed facile habent remedium. seipsos interius uincant, et de illo foris triumphant. quare hoc dicimus? quia nescit se homo, nisi in temptatione discat se. cum autem didicerit se, non se neglegat. si enim se neglegebat latentem, non se neglegat notum. quid ergo dicemus, fratres? et si sciebat se Abraham, nos non noueramus Abraham. aut sibi, aut certe nobis prodendus erat: sibi, ut sciret unde gratias ageret; nobis, ut sciremus uel quid a domino deprecaremur, uel quid in homine imitaremur. quid ergo nos docet Abraham? ut breuiter dicam: ut deo non praeponamus quod dat deus. interim ad litteram rerum gestarum, antequam tractetur latebra sacramenti, id est quid lateat in hoc mysterio, quo iussus est Abraham occidere unicum suum. ergo nec illud quod tibi pro magno praestat deus, praeponas illi qui praestitit. et cum tibi uoluerit subtrahere, non tibi uilescat, quia gratis amandus est deus. quod enim dulcius a deo praemium, quam ipse deus? ergo implet Abraham deuotionis obedientiam. audit a deo, [nunc cognoui quoniam tu times deum]. quod ita intellegitur, quod Abraham fecerit deus ut sibi innotesceret. sicut quando loquitur propheta—Christianis loquor uel proficientibus in schola dei; non sunt rudia nec noua quae dico, sed uestrae sanctitati nobiscum usitatissima et manifestissima—quando propheta loquitur, quid dicimus? dixit deus, bene dicimus. dicimus etiam, dixit propheta. et utrumque recte dicimus, et utrumque in auctoritate inuenimus. et apostoli sic intellexerunt prophetas, ut dicerent, dixit deus. et alio loco, dixit Esaias. utrumque uerum est, quia utrumque inuenimus in scripturis. soluat mihi Christianus quaestionem quam modo proposui, et soluet sibi quam paulo ante proposui. quomodo? quia quod dicit homo de dono dei deus dicit, secundum illud, [non enim uos estis qui loquimini], et cetera; et iterum, [ecce ego Paulus loquor uobis]; et iterum, [Christus qui in me loquitur]. ergo istam regulam, fratres, transferte ad illud quod aliquando tortuosum uidebatur, et rectum erit. illum ergo omnes intueamur, ut esurientes animas nostras ipse pascat, qui esuriuit propter nos, qui [pauper factus est, cum diues esset, ut ipsius paupertate] nos ditaremur. opportune ad eum paulo ante cantauimus: [omnia a te expectant, ut des illis escam in tempore opportuno]. si omnia, omnes. si omnes, et nos. non ergo si quid boni in sermone daturi sumus, nos dabimus, sed ille a quo omnes accipimus, quia omnes ab eo expectamus. tempus est det, sed faciamus quod dixit ut det, id est, expectemus ab eo. ipsum corde intueamur. quia sicut oculi corporis et aures ad nos, ita oculi cordis et aures ad illum. patente aure cordis audite magnum sacramentum. omnia quidem sacramenta diuinarum scripturarum utique magna atque diuina sunt. sunt tamen insigniora magisque praecipua, quae maxime intentos nos desiderant, et quae prae ceteris aedificant lapsos, satiant esurientes, qui non ita satientur ut fastidiant, sed sit satietas sine fastidio, pellens inopiam, non adsumens contemptum. quem non moueat iussus immolari unicus filius ei, a quo promissus est? et maxime res ita gesta ut audiuimus intentos animos facit ad quaerendum exponi sacramentum. ante omnia tamen, fratres, hoc in nomine domini et admonemus quantum possumus, et praecipimus, ut quando auditis exponi sacramentum scripturae narrantis quae gesta sunt, prius illud quod lectum est credatis sic gestum, quomodo lectum est, ne subtracto fundamento rei gestae, quasi in aere quaeratis aedificare. Abraham pater noster homo erat illis temporibus fidelis, credens deo, iustificatus ex fide, sicut scriptura dicit, et uetus et noua. suscepit filium de Sara uxore, iam in senectute utrisque constitutis, ex magna desperatione, sed secundum hominem. quid autem de deo non sperandum, cui difficile nihil est? qui sic facit magna, quomodo parua; sic suscitat mortuos, quomodo creat uiuos. si pictor eadem arte facit murem, qua elefantem—diuersa opera, sed ars una—quanto magis deus qui [dixit et facta sunt, mandauit et creata sunt]? quid difficile facit qui uerbo facit? qua facilitate creauit angelos ultra caelos, ea facilitate luminaria in caelis, ea facilitate pisces in mari, ea facilitate arbores et animalia in terra, ea facilitate magna qua parua. cui ergo cuncta facillimum fuit facere de nihilo, mirandum est quia dedit senibus filium? tales ergo illos uiros uel illos homines habebat deus, et illo tempore tales fecerat praecones filio uenturo, ut non solum in his quae dicebant, sed etiam in his quae faciebant, uel in his quae illis accidebant, Christus quaeratur, Christus inueniatur. quidquid scriptum est de Abraham, et factum est, et prophetia est, sicut ait apostolus quodam loco: [scriptum est enim, quod Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et alterum de libera: quae sunt in allegoria]. haec ergo sunt duo testamenta. iam ergo non imprudenter dicimus, quia Isaac et natus est Abrahae, et aliquid significauit. sicut et immolare filium iussus obtemperat deo, perducit ad locum, peruenit triduo, dimittit duos seruos suos cum iumento, pergit ipse quo deus praeceperat; leuat lignum in altare, leuat filium super lignum. antequam ueniat filius ad locum sacrificii, portat lignum quo leuandus est. deinde cum iam pene feriretur, sonat uox ut parcatur. et non tamen sine sacrificio et sine sanguine fuso receditur. apparet aries in uepre inhaerens cornibus. immolatur, peragitur sacrificium. peracto sacrificio dicitur ad Abraham: [facio semen tuum, sicut stellas caeli et arenam maris. et obtinebit semen tuum ciuitates aduersariorum. et benedicentur in semine tuo omnes gentes terrae, eo quod exaudisti uocem meam]. uide ergo quando factum est, et quando fit commemoratio facti ipsius. quando dicit ille aries, [foderunt manus meas et pedes meos], et cetera. quando peractum est illud in psalmo sacrificium, tunc in ipso psalmo dictum est: [commemorabuntur et conuertentur ad dominum uniuersi fines terrae. et adorabunt in conspectu eius uniuersae patriae gentium. quoniam ipsius est regnum et ipse dominabitur gentium]. si [commemorabuntur] dictum est, praesignatum est aliquando quod fieri iam uidemus. uideamus ergo quomodo impletum sit, et unde impletum, quo praecedente sacrificio impletum, quod dictum est Abrahae: [in semine tuo benedicentur omnes gentes]. felices gentes, quae illud non audierunt, et nunc legentes crediderunt quod credidit ille qui audiuit. [credidit Abraham deo, et reputatum est illi ad iustitiam, et amicus dei appellatus est]. quod credidit deo, intus in corde, in sola fide est. quod autem immolandum duxit filium, quod intrepidus dexteram armauit, quod iam feriret nisi uoce teneretur, magna fides est utique, et magnum opus. et ipsum opus laudauit deus, cum diceret: [quoniam exaudisti uocem meam]. quare ergo apostolus Paulus ait: [arbitramur iustificari hominem per fidem sine operibus legis], et alio loco dicit, [et fides quae per dilectionem operatur]? quomodo fides per dilectionem operatur, et quomodo iustificatur homo per fidem sine operibus legis? quomodo? intendite fratres. credit aliquis, percipit fidei sacramenta in lecto, et mortuus est. defuit illi operandi tempus. quid dicimus? quia non est iustificatus? plane dicimus iustificatum, credentem [in eum qui iustificat impium]. ergo iste iustificatus est, et operatus non est. et impletur sententia dicentis apostoli: [arbitramur iustificari hominem per fidem sine operibus legis]. latro qui cum domino crucifixus est, [corde] credidit [ad iustitiam, ore] confessus est [ad salutem]. nam fides quae per dilectionem operatur, et si non sit in quo exterius operetur, in corde tamen feruens seruatur. nam erant quidam in lege, qui de operibus legis gloriabantur, quae fortasse non dilectione, sed timore faciebant, et uolebant se iustos uideri, et praeponi gentibus quae opus legis non fecerant. apostolus autem praedicans fidem gentibus, cum eos qui accedebant ad dominum uideret iustificatos ex fide, ut iam qui crediderant bene operarentur, non quia bene operati sunt credere mererentur, exclamauit securus et ait quia potest iustificari homo ex fide sine operibus legis; ut illi magis non fuerint iusti, qui quod faciebant, timore faciebant, cum fides per dilectionem operetur in corde, etiam si foras non exit in opere.

Augustine Christian Latin The Latin Library The Classics Page