AUGUSTINI SERMO X
TRACTATVS AVRELII AVGVSTINI EPISCOPI DE IVDICIO SALOMONIS INTER DVAS MVLIERES MERETRICES inter duas mulieres certantes de paruulo filio mirabile iudicium Salomonis praedicat scriptura Regnorum. scriptum est enim: [tunc apparuerunt duae mulieres meretrices regi Salomoni, et steterunt in conspectu eius. et dixit mulier una: animaduerte domine, ego et mulier haec habitabamus in domo una, et peperi in domo. et contigit die tertio postquam peperi, peperit etiam haec mulier filium, et eramus in uno, et non erat quisquam nobiscum praeter ambas nos in domo. et mortuus est filius mulieris huius per noctem, mox dormiuit super eum. et surrexit media nocte, et tulit filium meum ab ascellis meis, et collocauit in sinu suo, et filium suum mortuum in sinu meo. et surrexi mane dare lac filio meo, et ille erat mortuus: consideraui eum mane, et ecce non erat filius meus quem peperi. et dixit mulier illa alia, non, sed filius meus est qui uiuit, filius autem tuus qui mortuus est. et ipsa dixit, non, filius tuus est ille mortuus, et meus filius est qui uiuit. et sic locutae sunt in conspectu regis. et dixit eis rex: tu dicis, hic est filius meus qui uiuit, et filius eius mortuus est; et tu dicis, non, sed filius meus uiuit, et filius eius mortuus est. et ait rex: afferte mihi machaeram. et obtulerunt machaeram in conspectu regis. et dixit rex: diuidite puerum qui uiuit in duas partes, et date dimidium eius huic, et dimidium eius huic. et respondit mulier cuius erat filius qui uiuebat, et dixit ad regem, quoniam commota est uulua eius super filio suo; et dixit: animaduertite, domine, date ei puerum et nolite eum morte afficere. et haec dixit: neque mihi, neque huic sit; diuidite illum. et respondit rex, et dixit ei mulieri quae dixit: date eum illi et morte nolite eum afficere, quia haec est mater eius]. prudentia quidem regis diuino munere concessa in hoc iudicio mirabilis eminet. non enim decuit aut oportuit aliam iudicari esse matrem pueri, nisi eam quae illum iterum quodam modo concepit cum cognouit ablatum, et iterum parturiuit dum a falsa matre defendit, et iterum peperit dum non permisit occidi. uerumtamen sicut solent diuini ueteres libri, non solum rei gestae fidem, sed etiam futurae insinuare mysterium, consideranda est ista scriptura, utrum nobis in duabus istis mulieribus significatum aliquid figuratumque demonstret. et duae quidem feminae synagoga et ecclesia in prima facie considerationis occurrunt. synagoga enim Christum filium suum ex Iudaeis secundum carnem natum occidisse conuincitur dormiens, id est praesentis uitae sequendo lucem, manifestationemque ueritatis in uerbis domini non intellegens; unde etiam scriptum est: [surge qui dormis et exurge a mortuis, et illuminabit te Christus]. quod uero et duae et solae in una domo habitabant, non absurde illud significat, quod praeter circumcisionem et praeputium, nullum in hoc mundo religionis genus inuentum est, ut in persona unius mulieris unum genus circumcisorum hominum constituas sub unius dei et cultu et lege comprehensum, in alterius uero mulieris persona uniuersam praeputiorum gentilitatem idolorum cultui deditam intellegas. meretrices autem ambae fuerunt. dicit enim apostolus Iudaeos et Graecos omnes sub peccato esse. omnis enim anima, quae deserta aeternitate ueritatis terrenis sordibus delectatur, fornicatur a domino. et de gentili quidem fornicatione ueniens ecclesia manifestum est quod non occiderit Christum. sed quomodo mater Christi etiam ipsa sit, cogitandum est. attende euangelium, et audi dominum dicentem: [qui fecerit uoluntatem patris mei, hic mater mea et frater et soror est]. ubi ergo dormiuit haec, non ut somno praefocaret, sed tamen ut posset ei mortuus supponi et uiuus auferri? an forte hoc est, quod ipsum sacramentum circumcisionis, quod apud Iudaeos iam mortuum remanserat quia totum de illo carnaliter sentiebant, hoc ergo sacramentum circumcisionis quod apud Iudaeos non uiuebat, qui occiderant Christum qui omnium sacramentorum uita est - quoniam in illo uitaliter intellegitur quod apud Iudaeos uisibiliter celebratur - hoc itaque sacramentum circumcisionis tamquam exanime corpus quidam Iudaei uolebant persuadere gentilibus qui Christo crediderant, sicut in Actibus apostolorum scriptum est, dicentes non eos esse posse saluos nisi fierent circumcisi? persuadebant autem hoc ignorantibus legem, tamquam in tenebris noctis filium mortuum supponentes. nec tamen potuit aliquid ualere illa persuasio, nisi cum ecclesiae gentium ex aliqua parte stultitiae somnus obrepsit. quam uidetur quasi dormientem apostolus excitare clamans: [o stulti Galatae, quis uos fascinauit]? et paulo post: [sic stulti estis], inquit, [ut cum spiritu coeperitis, nunc carne consummemini]. tamquam si diceret: sic stulti estis, ut cum prius habueritis spiritale opus uiuum, hoc amisso postea mortuum accipiatis alienum. ipse quippe apostolus dicit alibi: [spiritus uita est propter iustitiam]. et alibi: [sapere autem secundum carnem, mors est]. his autem atque huiusmodi uocibus illa mater euigilat, et fit ei mane, cum uerbo dei, hoc est cum Christo, qui oriebatur, hoc est loquebatur in Paulo, legis illuminatur obscuritas. hanc enim illuminauit cum ait: [dicite mihi sub lege uolentes esse, legem non audistis? scriptum est enim quod Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de libera: sed is qui de ancilla, secundum carnem natus est; qui autem de libera, per repromissionem; quae sunt in allegoria. haec enim sunt duo testamenta, unum quidem a monte Sina, in seruitutem generans, quod est Agar. Sina enim mons est in Arabia, quae coniuncta est huic, quae nunc est Ierusalem: seruit enim cum filiis suis. quae autem sursum est Ierusalem, libera est]. non ergo mirum, si propter mortua opera, ad eam quae deorsum est, mortuus; et propter spiritalia, uiuus pertinet ad eam quae sursum est Ierusalem. quia et inferi deorsum sunt quo pertinent mortui; superi autem sursum, quo pertinent uiui. hac illuminatione, tamquam mane facto, intellegit ecclesia gratiam spiritalem, repellens a se carnale opus legis, tamquam mortuum alienum; et sibi uindicans uiuam fidem, quoniam [iustus ex fide uiuit], quam in patris et filii et spiritus sancti nomine consecuta est, et ideo tamquam triduanum filium certa cognoscit, nec eum sibi eripi patitur. nunc clamet illa suum esse euangelium, tamquam sibi debitum et per se generatum. nam hoc dicebant gentibus in ipsa contentione, qui ex Iudaeis carnaliter sentientes Christianos se dicere audebant. tamquam debitum enim iustitiae suae dicebant uenisse euangelium. sed non erat eorum quod spiritaliter tenere non nouerant. quod ergo Christiani uocabantur, alieno nomine gloriantes tamquam illa de filio quem non ipsa pepererat, etiam contendere audebant, cum ipsi ex operibus legis excluso intellectu spiritali tamquam de corpore operis sui animam eiecerant, et extinguentes prophetiae spiritum uiuum ad carnalia opera sine uita, hoc est, sine intellectu spiritali remanserant. quae gentibus etiam supponere cupiebant, et ab eis tamquam uiuum filium nomen auferre christianum. quos ita refellit apostolus, ut tanto minus ad eos pertinere dicat gratiam christianam, quanto magis eam sibi tamquam debitam uindicant et quasi iure operum suam esse gloriantur. [ei enim qui operatur], inquit, [merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum debitum. ei uero qui non operatur, credenti autem in eum qui iustificat impium, deputatur fides ad iustitiam]. et ideo illos etiam ab eorum numero excludit, qui ex Iudaeis recte crediderant et uiuam spiritalem gratiam retinebant. quas reliquias dicit populi Iudaeorum saluas factas, cum multitudo isset in perditionem. [sic ergo et in hoc tempore], inquit, [reliquiae per electionem gratiae saluae factae sunt. si autem gratia, iam non ex operibus; alioquin gratia iam non est gratia], ut illi excludantur a gratia, qui tamquam suum proprium, id est, operibus suis debitum et datum euangelii praemium uindicant, quasi clamante synagoga: meus est filius. sed mentiebatur. acceperat enim eum et ipsa, sed super eum dormiens, id est, superbe sapiens necauerat. uigilabat autem iam ista mater et intellegebat, non meritis suis, quia meretrix est, sed gratia dei sibi filium esse concessum, opus uidelicet euangelicae fidei quod in sinu cordis nutrire cupiebat. itaque illa gloriam hominum quaerebat in alieno filio; haec affectum dilectionis seruabat in suo. illud autem inter ambas regale iudicium nihil aliud nos admonet, nisi ut pro ueritate certemus, et expellamus hypocrisim tamquam falsam matrem a spiritali ecclesiae dono tamquam ab alieno uiuo filio, nec patiamur eam dominari concessae aliis gratiae, quae suam custodire non potuit. sed hoc faciamus defendentes atque certantes non usque ad periculum diuisionis. illa enim sententia iudicis, cum iussit paruulum diuidi, non est unitatis praecisio, sed probatio caritatis. Salomonis enim nomen, sicut Latini interpretantur, pacificum est. rex ergo pacificus non dilacerat membra quae unitate atque concordia uitalem spiritum continent. sed minando inuenit matrem ueram, et iudicando separat falsam. si ergo ad huiusmodi tentationem uentum fuerit, ne unitas christianae gratiae diuidatur, docemur dicere: date illi puerum, tantum uiuat. non enim honorem matris sed salutem filii, quae mater uera est quaerit. ubicumque ille fuerit, plus eum possidebit sincera dilectio matris, quam falsae usurpatio. item uideo significare istas duas mulieres in una domo, duo genera hominum in una ecclesia: unum eorum in quibus dominatur simulatio, alterum in quibus uera caritas regnat. ut ista duo omnino tamquam duas mulieres intueamur, dilectionem et simulationem. dilectionem quippe simulatio fallaciter imitatur. et ideo istam cauet apostolus, cum dicit: [dilectio sine simulatione]. quamuis enim habitent in una domo quamdiu reticulum illud euangelicum in mari est, simulque bonos et malos pisces donec ad litus perducatur, includit, tamen sua opera singulae faciunt. meretrices autem fuerunt ambae, quia omnes ex cupiditate saeculi conuertuntur ad gratiam dei, nec de prioribus iustitiae meritis uere potest quisquam gloriari. meretrix autem quod fornicatur ipsius est, quod habet filium dei est. omnes enim homines ab uno deo creatore formantur. nec mirandum est quod etiam in peccatis hominum deus bene operatur. nam etiam de scelere Iudae traditoris dominus noster salutem humani generis operatus est. sed hoc interest, quod de cuiusque peccato cum aliquid boni deus fecerit, plerumque id nollet ipse peccator. non solum quia cum peccat, non eo peccat animo, qua prouidentia deus de peccato eius operatur iustitiam - non enim hoc animo Iudas tradidit Christum, quo animo Christus se tradi passus est - sed etiam quod peccati sui euentum, cum in aliquid melius quod ipse nollet peruenire cognouerit, dolet potius quam laetatur. tamquam si uenenum aliquis inimico aegrotanti dare cupiens fallatur in specie medicamenti, et aliud pro alio salutare aliquid offerat, et fiat aeger sanus dei beneficio qui facinus inimici eius conuertere uoluit in salutem. quod tamen cum malus ille cognouerit, de sanitate hominis quae per manus eius gesta est, cruciatur. si autem meretrix conceptum filium libenter habeat, nec libidine nec auaritia turpis mercedis impulsa abortionis poculo de uisceribus eiciat quod conceperat, ne peccanti fecunditas contradicat, cupiditas illa quae defluebat in plurimos ad unum dei donum conuersa, iam non cupiditas sed dilectio nominabitur. meretricis ergo filius recte intellegitur gratia peccatricis. ex uetere autem turpitudine nouus homo natus indulgentia peccatorum est. dominus ergo, et in ipso numero discipulorum quamuis ex peccatoribus omnes elegerit, priores tamen elegit perseueraturos in dilectione, quam Iudam simulatorem. non est quidem scriptum quo ordine electus sit, sed tamen notum est ante illum electos bonos, et non frustra ultimus numeratur. et post domini ascensionem omnibus qui erant uno in loco spiritus sanctus, secundum pollicitationem domini desuper missus, infusus est. a quibus coepit ecclesia, boni erant et sine simulatione diligebant. postea ergo simulatio coepit operari in ecclesia, et ideo dilectio prior peperit. triduo autem maior est fructus dilectionis, ut iam possit agnosci continentia et iustitia et expectatione futurorum. simulatio uero etiam si pepererit, id est, etiam si ad exiguum tempus peccatorum remissione laetata fuerit, tamquam somno saecularis cupiditatis oppressa, cum de spe caelestium deiecta praemiorum in terrenam requiem grauato corde reliditur, quasi dormiens effocat indulgentiam quam credendo meruerat. tales autem homines malunt iustitiae nomine quam ueritate gaudere, bonumque opus alienum per obscuras fallacias, quasi per noctem uiuum filium, mentiendo ad se transferre conantur. nec solum aliorum bona opera sibi usurpant, sed aliis etiam obiciunt scelera sua, quasi mortuum filium supponentes. quando autem simulationi tantum licebit, ut falso iustitiae nomine, nullo prohibente, glorietur, et spiritale uiuum opus, quod ipsa non genuit, et quod in se aliquando genuerat pondere crudelissimi soporis extinxit, ad fallacem iactantiam materni nominis applicet sibi, et scelera sua bonis atque innocentibus obiciendo supponat. quando ergo simulatio ita regnabit, nisi cum abundabit iniquitas, id est, tenebrae peccatorum quasi caeca nocte praeualebunt, et refrigescet caritas multorum, id est, operis spiritalis tamquam uiui pueri mater obdormiet? tamen quia ita refrigescet caritas ut negligentius ferueat - non enim dictum est, penitus exstinguetur ut omnino non sit - sic dormiuit haec mater ut non occideret filium, sed tamen fraudibus simulationis dederit locum. sed expergefacta, cum impietatem quam ipsa non fecit ab eis qui faciunt sibi obici uiderit, et spiritali opere gratiae quam custodiuit cernit simulationem audere gloriari, se iniquitatis operatricem, simulationem uero matrem boni operis nominari, pacifici iudicis implorat auxilium. nam Salomon pacificus interpretatur. quem uidemus duas protulisse sententias, primam tamquam ignorantis, ultimam uero cum manifesta cognitione iudicantis. certamen pietatis prima proponit, dat praemium secunda uictori. in prima probatur mater, in ultima laetatur. in prima flens mittit semen suum, in secunda cum exultatione reportat manipulos suos. quod pertinet ad duo tempora ecclesiae quae dominus Christus iudex pacificus moderatur; unum quod nunc est, alterum quod futurum est. in isto probamur, in illo coronamur. sed nulla maior est in Christi ecclesia probatio caritatis, quam cum etiam honor ipse qui apud homines uidetur esse contemnitur, ne membra paruuli diuidantur et unitatis discidio christiana dilanietur infirmitas. dicit enim apostolus tamquam matrem se exhibuisse paruulis in quibus bonum opus euangelicum fecerat, non ipse sed gratia dei cum illo. nam illa meretrix sua non poterat dicere nisi peccata, donum autem fecunditatis ex deo. tanto autem amplius diligitur gratia donantis, quanto supplicium debebatur. et bene de meretrice dominus ait: [cui plurimum dimittitur, plurimum diligit]. dicit ergo apostolus Paulus: [factus sum paruulus in medio uestrum, tamquam si nutrix foueat filios suos]. sed cum ad periculum uentum fuerit quo paruulus diuidatur, cum sibi honorem falsum simulatio uindicat et scindere parata est unitatem, contemnat mater honorem suum, dum filium uideat integrum uiuumque seruet, ne forte cum debitum uisceribus suis honorem pertinacius uindicat, det locum simulationi per machaeram schismatis infirma membra diuidere. dicat ergo caritas mater: [date illi puerum. siue occasione, siue ueritate Christus annuntietur]. in Moyse caritas clamat: [domine, aut ignosce illis, aut dele me de libro tuo]. in pharisaeis autem simulatio loquitur: [si dimiserimus eum, uenient Romani, et tollunt nobis gentem et locum]. non enim ueritatem, sed nomen uolebant habere iustitiae et honorem debitum iustis per fallaciam tenere cupiebant. tamen regnans in eis simulatio cathedram Moysi sedere permissa est, ut dici posset a domino: [quae dicunt facite, sed quae faciunt, facere nolite], ut honorem falsum habentes, ueritate tamen scripturarum paruulos infirmosque nutrirent. simulatio enim suum habet scelus, quo nouum hominem quem per gratiam donantis acceperat pondere suae dormitionis extinxit, sed lac fidei quod habet, non est eius. quia etiam necato paruulo, qui renascentem uitam significat, iam in malis moribus simulatio constituta retinet tamen in memoria, tamquam in uberibus, uerba fidei doctrinamque christianam, quae omnibus ad ecclesiam uenientibus traditur. ex isto lacte poterat etiam falsa mater uerae tamen fidei succum sugenti paruulo infundere. inde secura est uera mater, cum etiam a simulatoribus in ecclesia paruulus eius diuinarum scripturarum catholicae fidei lacte nutritur, cum prohibita diuisione unitas salua est, et sententia iudicis ultima, qua ultimum Christi iudicium figuratur, probata caritas, quae propter salutem paruuli et unitatis firmamentum etiam simulationi honorem cessit, ut amorem tenens complexumque uitalis gratiae, sempiterno piae matris praemio perfruatur.
| Augustine | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |